Nieuw perspectief op vroege opsporing en behandeling type-1 diabetes
Geschreven door: Manou Batstra, medisch immunoloog bij RHMDC
Afgelopen week bezocht ik het congres van de Immunology of Diabetes Society (IDS) in Brugge. Dit congres gaat over type-1 diabetes en de auto-immuunachtergrond van deze ziekte. Het voelde voor mij als thuiskomen, want tijdens mijn promotieonderzoek in 1999 nam ik vaak deel aan dit congres. Mijn onderzoek ging over het voorspellen en voorkomen van type-1 diabetes. Sindsdien is er veel veranderd, vooral op het gebied van vroege detectie en behandeling van deze ziekte.
Nieuwe classificatie van diabetes
Type-1 diabetes ontstaat doordat het immuunsysteem de cellen in de alvleesklier die insuline maken, aanvalt. Dit zorgt voor een insulinetekort en verhoogde bloedsuikers. Bij meer dan 85% van de mensen met type-1 diabetes zijn er autoantistoffen in het bloed aanwezig die de ziekte kunnen helpen herkennen. Deze antistoffen kunnen de arts helpen om type-1 diabetes te onderscheiden van type-2 diabetes. Deze kunnen eenvoudig worden bepaald in gespecialiseerde laboratoria, zoals het immunologie laboratorium van RHMDC.
Meer dan 25 jaar geleden werd ontdekt dat deze autoantistoffen al aanwezig zijn voordat iemand last heeft van verhoogde bloedsuikers. Eerst dacht men dat mensen met deze antistoffen gezond waren en pas na 10 jaar diabetes zouden krijgen. Nu weten we dat mensen met meerdere autoantistoffen al een vroege vorm van diabetes hebben, maar zonder duidelijke symptomen. De American Diabetes Association (ADA) heeft in 2022 de diabetesclassificatie aangepast.
Er zijn nu vier stadia van diabetes:
- Stadium 1: Meerdere autoantistoffen aanwezig, normale bloedglucose.
- Stadium 2: Meerdere autoantistoffen aanwezig, licht verstoorde bloedglucose.
- Stadium 3: Meerdere autoantistoffen aanwezig, diagnose van diabetes.
- Stadium 4: Langer bestaande diabetes.
Vroege behandeling van diabetes: de sleutel tot betere uitkomsten
De behandeling van diabetes bestaat momenteel uit insuline-injecties met een pen of insulinepomp. Dit is effectief, maar het heeft grote invloed op het dagelijks leven. Daarbij voorkomt het niet altijd de ernstige complicaties op lange termijn, zoals hartziekten of nierschade. Daarom is het belangrijk om de verhoogde bloedsuikers al in een vroeg stadium te voorkomen. Tijdens het IDS-congres werden veel nieuwe behandelingen gepresenteerd die het auto-immuunproces kunnen stoppen of vertragen. Een voorbeeld is Teplizumab, een biologische behandeling die specifiek de T-lymfocyten remt en zo de afbraak van de insulineproducerende cellen vertraagt. Dit middel is zo effectief dat het in 2019 goedgekeurd werd door de Amerikaanse voedsel- en geneesmiddelenautoriteit (FDA) voor de behandeling van diabetes in stadium 2. Het Europese Medicijn Agentschap (EMA) beoordeelt het nu voor goedkeuring in Europa.
Belang van screening: Vroege opsporing kan levens redden
Nieuwe behandelingen maken het belangrijker dan ooit om type-1 diabetes in een vroeg stadium op te sporen. Screening naar autoantistoffen kan hierbij een belangrijke rol spelen. In Europa krijgen elk jaar 31.000 kinderen en jongeren de diagnose type-1 diabetes. Een derde van hen ontwikkelt bij de diagnose een ernstige complicatie, diabetische ketoacidose (DKA), die kan leiden tot hersenschade. Door vroeg te screenen en patiënten goed te informeren, kan deze ernstige complicatie vaak voorkomen worden.
De screening van vroege stadia van type-1 diabetes staat nog in de beginfase. Er is daarom veel samenwerking nodig tussen onderzoekers om meer ervaring op te doen. Het Europese consortium INNODIA speelt hierin een belangrijke rol. INNODIA brengt experts samen voor onderzoek naar vroege opsporing en nieuwe behandelingen. In 2025 zal INNODIA een grote Europese pilotstudie starten voor diabetesscreening.
Diabeter, een groot behandelcentrum voor type-1 diabetes in Nederland, doet mee aan deze studie, samen met RHMDC, dat de autoantistoftests uitvoert. RHMDC is een expertisecentrum dat ook deelneemt aan het internationale IASP-programma, waarin de kwaliteit van laboratoriumtests regelmatig wordt gecontroleerd.
De weg vooruit: Samen werken aan betere zorg en behandeling
Het IDS-congres bracht veel positieve energie en optimisme. Er is steeds meer kennis over de afwijkingen die de auto-immuunreactie tegen de beta-cellen veroorzaken, en er zijn medicijnen die dit proces kunnen stoppen. In verschillende internationale samenwerkingen wordt hard gewerkt aan betrouwbare screeningsmethoden voor het opsporen van mensen in de vroege stadia van diabetes. Het is belangrijk om door te gaan met investeren in screening, omdat dit kan helpen ernstige complicaties zoals DKA te voorkomen en patiënten de kans geeft om vroeg te profiteren van nieuwe behandelingen.
Congresssen zoals de IDS zijn belangrijk om toe te werken naar een toekomst waarin mensen met type-1 diabetes betere behandelingen krijgen en de ziekte mogelijk zelfs voorkomen kan worden.
Meer informatie / intercollegiaal overleg
Bent u zorgverleners en heeft u behoefte aan overleg, advies of meer informatie? Dan kunt u contact opnemen met de dienstdoende medisch immunoloog. U vindt de telefoonnummers van onze specialisten nadat u bent ingelogd.
Interesse in een samenwerking?
Wilt u graag met ons in gesprek over wat we voor uw organisatie kunnen betekenen? Neem dan contact met ons op. We bespreken graag de mogelijkheden met u.